Có những món ăn không chỉ khiến ta nhớ vì hương vị, mà còn vì cách chúng gói trọn ký ức, văn hóa của một vùng đất, và gà nướng cơm lam ở Pleiku chính là một trong số đó. Hãy nghe Trần Thị Trà My (Gia Lai) một travel blogger nổi tiếng bật mí .
Pleiku không ồn ào như những đô thị du lịch hào nhoáng, nó trầm mặc với màu đất đỏ bazan và những con dốc dài hun hút. Và ở đây, giữa cái se lạnh của đại ngàn, không gì mời gọi hơn mùi khói than nồng đượm từ món gà nướng cơm lam.
Ngồi trong một quán nhỏ nằm sâu trong con hẻm trên đường Lê Duẩn, tôi được nghe kể về nguồn gốc của món ăn này. Theo lời người chủ quán, món ăn này vốn xuất phát từ đồng bào Ê Đê ở Buôn Đôn (Đắk Lắk). Qua những cuộc di cư, giao thương và sự tiếp biến văn hóa, nó lan rộng ra khắp các tỉnh vùng cao, được người Jrai ở Gia Lai đón nhận và biến tấu thành niềm tự hào riêng.
Gà nướng cơm lam - Đặc sản Gia Lai (Ảnh: Sưu tầm)
Nghe chuyện xưa, tôi chợt hình dung về những chuyến đi rừng, làm rẫy của người miền núi thuở trước. Ngày ấy, hành trang của họ đâu có nồi niêu xoong chảo lỉnh kỉnh. Tất cả chỉ là một túi gạo, chút muối trắng và con gà bắt vội trong chuồng. Rừng già đã hào phóng ban tặng tất cả những gì còn lại, ống tre, ống nứa làm nồi nấu; hoa chuối, rau đắng làm đồ ăn kèm. Bữa ăn giữa rừng thiêng nước độc ngày ấy đơn giản là để no bụng, để sinh tồn. Nhưng chính sự giản đơn, tận dụng tối đa những gì thiên nhiên ban tặng ấy lại tạo nên một hương vị nguyên bản mà không một kỹ thuật bếp núc hiện đại nào sao chép được.
Khi đĩa gà nướng được mang ra, điều đầu tiên đánh thức tôi không phải là hình thức, mà là mùi hương. Đó là mùi của lửa than, của mật ong cháy cạnh, và một chút hăng nồng của sả, tỏi.
Ở Pleiku, gà nướng không phải là loại gà công nghiệp bở rạc mà chúng ta hay ăn vội trong các tiệm thức ăn nhanh. Gà ở đây là gà chạy bộ, được nuôi thả tự do ven các cánh rừng hoặc vườn rẫy. Vì vận động nhiều, chúng có trọng lượng vừa phải, thường chỉ hơn 1kg một chút, da mỏng và rất ít mỡ.
Theo kinh nghiệm của dân sành ăn, hãy chọn gà ta thay vì gà rừng lai. Nghe có vẻ ngược đời vì ta thường nghĩ gà rừng mới là "đỉnh cao". Nhưng thực tế, gà rừng thịt rất chắc và khô, thường chỉ hợp để nấu cháo hoặc làm gỏi. Còn để nướng, con gà ta với thớ thịt mềm vừa tới, giữ được độ ngọt nước mới là "chân ái".
Gà nướng cơm lam - Đặc sản Gia Lai (Ảnh: Sưu tầm)
Da gà nướng vàng rộm, bóng bẩy nhưng không ngấy mỡ. Người đầu bếp đã rất tỉ mỉ khi sơ chế, họ đâm thủng nhiều chỗ trên da gà trước khi ướp. Hành động nhỏ này giúp gia vị thấm sâu vào từng thớ thịt. Dù công thức tẩm ướp luôn là bí mật gia truyền của mỗi quán, nhưng khứu giác nhạy cảm vẫn cho tôi nhận ra sự hiện diện của ngũ vị hương, mật ong rừng, sả và tỏi.
Cầm một miếng gà nướng xé bằng tay, chấm nhẹ vào chén muối lá é hoặc muối ớt xanh, đưa lên miệng. Cảm giác đầu tiên là độ giòn tan của lớp da, tiếp đến là vị ngọt đậm đà của thịt gà quyện với vị mặn mòi, cay nồng của gia vị. Nó không quá béo, không gây ngán, mà để lại một dư vị ngọt hậu rất dễ chịu. Đó là cái vị của sự tự do, của những chú gà lớn lên nhờ hạt lúa, con sâu nơi đất đỏ.
Những ống cơm lam được xếp gọn gàng bên cạnh mẹt gà, lớp vỏ tre bên ngoài đã được tước bớt lớp cháy đen, để lộ phần lật trắng ngà mỏng manh. Để làm nên những ống cơm ngon, người ta phải chọn loại nếp nhung hoặc nếp cái hoa vàng trồng trên nương rẫy. Loại gạo này hạt tròn, mẩy, màu trắng sữa và khi nấu lên có mùi thơm rất nhẹ nhưng sâu.
Nhưng gạo ngon chưa đủ, bí quyết còn nằm ở ống tre. Ống dùng để nướng cơm lam phải là cây tre, nứa còn tươi, thân nhỏ, dài, vỏ ngoài xanh đậm. Chỉ có loại tre tươi mới còn giữ được lớp nước ngọt tự nhiên trong thân và lớp màng lụa bên trong.
Gà nướng cơm lam - Đặc sản Gia Lai (Ảnh: Sưu tầm)
Tôi tách nhẹ lớp vỏ nứa cuối cùng. Một mùi thơm thanh khiết tỏa ra, mùi của nếp mới quyện với mùi tre nướng. Cây cơm lam khi bóc ra vẫn giữ được lớp màng lụa mỏng bao quanh hạt cơm, nhìn rất đẹp mắt. Khi ăn, miếng cơm dẻo quánh, có vị ngọt thanh tao của gạo rẫy và chút hăng nhẹ đặc trưng của tre nứa.
Cắn một miếng gà đậm đà, nhai thêm một miếng cơm lam dẻo thơm. Sự kết hợp giữa vị mặn và vị ngọt, giữa sự bùng nổ của gia vị tẩm ướp và sự thanh đạm của gạo nếp tạo nên một sự cân bằng hoàn hảo.
Rời Pleiku, hương vị của gà nướng cơm lam vẫn còn vương vấn đâu đó trong ký ức vị giác của tôi. Đó không chỉ là một món ăn ngon để lấp đầy dạ dày, mà là một câu chuyện văn hóa, là kết tinh của sự sáng tạo trong gian khó của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên. Nếu có dịp đến với phố núi mộng mơ này, bạn hãy một lần gạt bỏ những toan tính bộn bề, ngồi xuống bên bếp than hồng, xé một miếng gà, bẻ một ống cơm lam và cảm nhận trọn vẹn hương vị của đại ngàn.
Tải ứng dụng Travelviet
vn
en
ja
ko
zh
